Sarıkamış Harekatı: Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkas Cephesindeki Acı Deneyimi
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı’nın Rolü
Osmanlı İmparatorluğu, Birinci Dünya Savaşı ‘na Almanya’nın müttefiki olarak katıldı. Almanya’nın askeri ve mali desteği karşılığında Osmanlı’nın savaşa dahil olması, özellikle Kafkas Cephesi ‘nde önemli bir rol oynadı. Ancak bu cephe, Osmanlı ordusu için büyük bir acı deneyim haline geldi. Bu makalede, Sarıkamış Harekatı ‘nın tarihini, sebeplerini, gelişimini ve sonuçlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Osmanlı’nın Kafkas Cephesi Açma Nedenleri
Alman Basıncı ve Stratejik Amaçlar
Almanya, Osmanlı’nın Kafkas Cephesi ‘ni açmasını istiyordu. Rus ordusunu bölgede meşgul tutarak kendi pozisyonunu güçlendirmek için bu baskıyı uyguladı. Osmanlı liderliği, özellikle Enver Paşa , bu cephede zafer kazanarak Türk milletinin moralini yükseltmeyi ve coğrafi sınırları genişletmeyi hedefliyordu.
Türk Milletinin Turan Rüyası
Turan fikri, Türklerin Orta Asya’daki kökenlerine geri dönme hayalini simgeliyordu. Enver Paşa, bu ideolojiyi temel alarak Sarıkamış Harekatı ‘nı planladı. Ancak bu harekat, idealist bir vizyonun yanı sıra gerçekçi olmayan stratejik hesaplamalarla da doluydu.
Sarıkamış Harekatı’nın Hazırlık Aşaması
Ordunun Toplanması ve Lojistik Sorunlar
Harekat için Anadolu’nun dört bir yanından ve Bağdat civarından gelen yaklaşık 100.000 asker, Üçüncü Ordu adı altında Erzurum’da toplandı. Ancak bu ordunun çoğu askeri, ayağında çarık, üstünde yazlık giysilerle savaşa hazırlanmak zorunda kaldı. Yiyecek sıkıntısı, sağlık hizmetlerinin yetersizliği ve dondurucu soğuk, lojistik sorunları daha başlangıçtan hissettirdi.
Komutanlık Çatışmaları
Hasan İzzet Paşa , Üçüncü Ordu’nun komutanıydı. Ancak Enver Paşa’nın agresif planlarına karşı çıkarak harekatın bahar aylarına ertelenmesini önerdi. Bu öneriyi reddeden Enver Paşa, Hasan İzzet Paşa’yı görevden aldı ve kendisi komuta almaya karar verdi. Ayrıca, Onuncu Kolordu’nun komutasını da Hafız Hakkı Bey ‘e verdi.
Sarıkamış Harekatı’nın Gelişimi
İlk Günler ve Koordinasyon Eksikliği
22 Aralık 1914’te başlayan harekat, üç kolordunun koordinasyon eksikliği ve haritalardaki yanlışlıklar yüzünden büyük kayıplara yol açtı. Birlikler birbirine karıştı, binlerce asker dondu veya çarpışmalarda hayatını kaybetti. Buna rağmen, Üçüncü Ordu askerleri önce Oltu’ya, sonra Narman’a kadar ilerlemeyi başardı.
Dondurucu Soğuk ve Salgın Hastalıklar
Harekat sırasında yaşanan dondurucu soğuk, yiyecek sıkıntısı ve salgın hastalıklar, ordunun gücünü hızla azalttı. Firari asker sayısı arttı ve idam cezaları bile bu durumu engelleyemedi. Ancak Enver Paşa, Sarıkamış’a girmeye kararlıydı.
Harekatın Dönüm Noktası
Allahu Ekber Dağları Yürüyüşü
Onuncu Kolordu komutanı Hafız Hakkı Bey, Rus birliklerini takip etmek için zaman kaybetti. Daha sonra kolordu askerlerini Allahu Ekber Dağları üzerinden yürütme kararı aldı. Bu uzun yürüyüşte binlerce asker donarken, Ruslar trenlerle takviye kuvvet getirerek cephe üstünlüğünü ele geçirdi.
Sonuç: Tam Bir Felaket
5 Ocak 1915’te Dokuzuncu Kolordu’nun tamamı Ruslara esir düştü. Geri kalan askerler ise Sol Kanat Ordusu adı altında yeniden organize edildi. Ancak bu noktada ordu neredeyse tamamen dağılmıştı.
Sarıkamış Harekatı’nın Sonuçları
Kayıplar ve Siyasi Etkiler
Harekat sonucunda yaklaşık 90.000 asker hayatını kaybetti veya esir düştü. Bu felaket, Osmanlı ordusunun morali üzerinde yıkıcı bir etki yarattı. Ayrıca, Enver Paşa’nın liderliğine yönelik eleştiriler arttı.
Sansür ve Kamuoyu
Savaşın başında uygulanan sansür, Sarıkamış Faciası ‘nın gerçek boyutlarının kamuoyundan gizlenmesine neden oldu. Gazeteler, genel karargâhtan verilen bilgiler dışında haber yapamıyordu.
Tarihi Değerlendirme: Bir Milletin Acısı
Sarıkamış Harekatı , Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük askeri felaketlerinden biridir. Don, açlık ve hastalıkla mücadele eden askerlerin mücadelesi, Türk milletinin dayanışma ruhunu gösterirken, aynı zamanda stratejik hataların ne kadar yıkıcı olabileceğini de ortaya koydu.
Anahtar Kelimeler
#SarıkamışHarekatı , #Osmanlıİmparatorluğu , #BirinciDünyaSavaşı , #KafkasCephesi , #EnverPaşa , #ÜçüncüOrdu , #TuranRüyası , #OsmanlıOrdusu , #AllahuEkberDağları , #RusOrdusu
